Czy akcyza na liście tytoniowe powstrzyma szarą strefę?

Do końca zeszłego roku było tak, że liść tytoniu stawał się towarem akcyzowym dopiero, gdy został pocięty. W całości nie podlegał akcyzie i mógł być sprzedawany w sklepie, jak każdy inny produkt. Korzystali z tego palacze, kupując tańsze od papierosów liście tytoniowe, z których robili domowym sposobem papierosy. Nie to było jednak główną przyczyną wprowadzenia przez rząd akcyzy na susz tytoniowy. Łatwość obrotu liśćmi tytoniowymi doprowadziła do powstania szarej strefy w postaci tysięcy wytwórców papierosów i tytoniu do palenia przeznaczonych na sprzedaż. Jak grzyby po deszczu wyrastały sklepy specjalizujące się w sprzedaży liści tytoniowych, a obok nich jedno­‑ lub kilkuosobowe „przedsiębiorstwa” przetwarzające susz tytoniowy metodą chałupniczą. Przy czym nie chodzi tu o nielegalne fabryki papierosów z maszynami za kilka milionów złotych, tylko o ludzi, którzy np. za pomocą niszczarki do papieru albo maszyny do produkcji makaronu rozdrabniali susz, wypełniając nim gilzy (bibułki do robienia skrętów) lub woreczki i sprzedawali.
O tym, że problem tysięcy nielegalnych przetwórców tytoniu dorównał w swojej szkodliwości przemytowi, świadczą liczby. W Polsce legalna opodatkowana sprzedaż tytoniu do palenia wynosi blisko 200 ton miesięcznie. Tymczasem w miesiąc sprzedaje się u nas miliard gilz, do wypełnienia których potrzebne jest około 1000 ton tytoniu, co oznacza, że 800 ton pochodzi z nielegalnego źródła. Przedstawiciele branży szacują, że szara strefa oparta na liściu tytoniowym stanowi ponad 20 proc. całego rynku. – Sytuacja jest kuriozalna: sprzedaje się coraz mniej tytoniu do palenia, a jednocześnie rośnie sprzedaż gilz – mówi Jerzy Czernek, właściciel firmy Orion, producenta wyrobów tytoniowych. Przez wiele lat wiodącym produktem Oriona był tytoń do palenia, papierosy miały drugorzędne znaczenie. Teraz, gdy rynek zalewa nielegalny tytoń, te proporcje powoli się odwracają. Właściciel musiał zwolnić cześć załogi i ratować się eksportem.

Zagrożone sklepy specjalistyczne

Nie lepiej wygląda sytuacja sklepów specjalistycznych z wyrobami tytoniowymi. Zwłaszcza tych, które działają w mniejszych miastach w pobliżu bazarów, gdzie kwitnie handel nielegalnym tytoniem. – Właściciel sklepu, z którym współpracowaliśmy, poprosił o interwencję urząd celny. W odpowiedzi usłyszał, że celnicy nic nie zrobią, bo „nie chcą mieć pociętych opon i potłuczonych lusterek”. Nie pozostało mu nic innego, jak zamknąć sklep. Obławy, jeśli już do nich dochodzi, kończą się najwyżej mandatami, które są na poziomie dziennego utargu – mówi Jerzy Czernek.
Zgodnie z nowymi zapisami ustawy akcyzowej od 1 stycznia 2013 roku sprzedaż liści tytoniowych (suszu tytoniowego) jest opodatkowana akcyzą w wysokości 218,40 zł za kilogram. Liście tytoniowe muszą być oferowane w opakowaniu i mieć naklejony znak akcyzy. Sprzedaż suszu bez akcyzy jest możliwa jedynie do podmiotów funkcjonujących w regulowanym łańcuchu dostaw tytoniu (składów podatkowych i podmiotów pośredniczących). Sprzedaż na rynku detalicznym i hurtowym do innych, niż wymienione wyżej, podmiotów jest dozwolona tylko w opakowaniu oznaczonym banderolą. Właściciel sklepu, który będzie sprzedawał liście tytoniu luzem bez banderoli, musi liczyć się z tym, że służby celne nałożą stawkę akcyzy w wysokości 436,80 zł za każdy kilogram.

Czy nowe przepisy zlikwidują problem?

– Nie możemy obecnie założyć, że wprowadzenie zapisów ustawy i sankcji wynikających z ich nieprzestrzegania definitywnie wyeliminują problem szarej strefy, ale mamy nadzieję, że wpłyną one na jej ograniczenie. Musimy jednak pamiętać, że problemami rynku wyrobów tytoniowych są: przemyt, nielegalna produkcja, a także brak regulacji prawnych ograniczających obrót maszynami do produkcji wyrobów tytoniowych. Urządzenia takie są konfiskowane przez skarb państwa po zamknięciu nielegalnych wytwórni i odsprzedawane na licytacjach – praktycznie więc każdy może taką maszynę kupić. Niestety szara strefa wciąż się rozwija, uderza ona w działalność legalnych producentów, handlowców i obniża wpływy do budżetu państwa z tytułu podatku akcyzowego i VAT od wyrobów tytoniowych – mówi Grażyna Sokołowska, dyrektor ds. korporacyjnych i prawnych Imperial Tobacco Polska.
W podobnym tonie wypowiada się właściciel Oriona. – Liczymy, że nowe przepisy pozwolą zapanować nad rynkiem. Ta ustawa powinna skłonić urzędy celne do działania. Jeśli tak się nie stanie, przepisy nic nie dadzą. Mamy nadzieję, że zaniechania rządu, które miały miejsce przez ostatnie dwa lata, nie wynikały ze złej woli, tylko z błędów i zostaną naprawione – dodaje Jerzy Czernek.
Hubert Wójcik

Wiadomości Handlowe, Nr 1 (121) Styczeń 2013