WAŻNE: Przeczytaj uzasadnienie Ministerstwa Finansów dołączone do projektu ustawy

Uzasadnienie

Projekt ustawy wprowadza nową daninę publiczną do polskiego systemu podatkowego, zwaną podatkiem od sprzedaży detalicznej. Głównym celem projektu jest zwiększenie dochodów podatkowych budżetu państwa.

Projekt zawiera wszystkie formalne i materialne elementy konstrukcji podatku takie jak podmiot, przedmiot, podstawę i stawkę opodatkowania, obowiązek podatkowy, a także określa proceduralne elementy uiszczenia podatku (m.in. właściwość urzędów skarbowych, ewidencja).

Wprowadzona danina będzie podatkiem przychodowym obciążającym przychody z tytułu sprzedaży detalicznej osiągane przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą.

1. Przedmiot i podmiot opodatkowania

Zgodnie z projektem podatkiem będzie objęta sprzedaż detaliczna, przez którą rozumie się dokonywane w ramach działalności gospodarczej zbywcy odpłatne zbywanie towarów w lokalu przedsiębiorstwa, na podstawie umowy zawartej na odległość, na podstawie umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa oraz w innych przypadkach, o ile nabywca jest konsumentem, a wydanie towaru nabywcy nastąpiło na terytorium Rzeczypospolitej. Przedmiotem opodatkowania będzie przychód ze sprzedaży detalicznej.

Podatnikiem daniny będą sieci handlowe oraz sprzedawcy detaliczni niewchodzący do sieci handlowych. Jako „sieć handlową” projekt określa „grupę podmiotów, w skład której wchodzą: franczyzodawca oraz sprzedawcy detaliczni upoważnieni lub zobowiązani do korzystania z marki handlowej przez franczyzodawcę”, przy czym po stronie  franczyzodawców może występować wiele podmiotów. Do sieci zaliczane mogą być również podmioty pośredniczące między franczyzodawcami a sprzedawcami detalicznymi. Sieci handlowej nie tworzą spółdzielnie działające na podstawie ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2016 r. poz. 21), które są zrzeszone w związku rewizyjnym i korzystające z jednej marki handlowej.

Za „sprzedawcę detalicznego” projekt rozumie osobę prawną (będą to przede wszystkim kapitałowe spółki prawa handlowego), jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (przede wszystkim osobowe spółki handlowe) oraz osoby fizyczne (zarejestrowane w CEIDG) prowadzące działalność gospodarczą.

Przedmiotem sprzedaży detalicznej będą towary, które zdefiniowane zostały jako „towary”, czyli te rzeczy ruchome oraz ich części, które nabywa konsument. Następuje tu nawiązanie do definicji z Kodeksu cywilnego, który przez rzecz rozumie przedmiot o charakterze materialnym, wyraźnie wyodrębniony z przyrody. W celu uniknięcia wątpliwości wyłącza się z definicji towarów posiłki przygotowywane przez zbywcę (działalność gastronomiczna), a także energię elektryczną, gaz ziemny, wodę i ciepło systemowe .

2. Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania podatkiem od sprzedaży detalicznej będzie obrót, rozumiany jako całość zapłaty, którą podatnik otrzymał lub ma otrzymać od konsumenta z tytułu ceny sprzedaży detalicznej. Tak ustalona podstawa opodatkowania nie będzie obejmowała należnego podatku od towarów i usług. Obrót będzie ustalony na podstawie danych zaewidencjonowanych przez kasy rejestrujące.

W przypadku sieci handlowych podstawą opodatkowania będzie suma obrotu zaewidencjonowanego przy pomocy kas rejestrujących, przez wszystkich sprzedawców detalicznych wchodzących w skład sieci.

Sam podatek od sprzedaży detalicznej (będący podatkiem przychodowym) należy odróżnić od podatku od towarów i usług (PTU). Podstawę do opodatkowania stanowi w nim pełny przychód z tytułu ceny otrzymanej w związku ze sprzedażą towarów i ma on charakter jednofazowy. PTU jest podatkiem pośrednim, pobierany jest na każdym kolejnym etapie obrotu towarami lub usługami, a jego  konstrukcja zakłada brak kaskadowego nakładania się podatku poprzez zastosowanie mechanizmu odliczenia podatku pobranego w poprzednich etapach obrotu. Proponowany podatek nie spełnia powyższych cech, dlatego nie można go utożsamić z PTU.

3. Stawka podatkowa

Zgodnie z postanowieniami projektu podatek od sprzedaży detalicznej będzie podatkiem progresywnym ze stawką 0,7% obciążającą przychód nieprzekraczający w danym miesiącu kwoty 300 mln złotych oraz stawką 1,3% od nadwyżki przychodu ponad 300 mln złotych w tym miesiącu.

Ponadto wyższe stawki podatku będą obowiązywały od przychodu osiągniętego w soboty, niedziele i inne dni ustawowo wolne od pracy (odnosić się będzie do tych sprzedawców detalicznych, którzy na mocy przepisów będą prowadzili sprzedaż w takie dni).  Dla przychodu do wysokości 300 mln w tym miesiącu stawka podatku będzie wynosić 1,3 %, natomiast dla nadwyżki przychodu ponad 300 mln – 1,9%. Projekt przewiduje przedmiotowe zwolnienie podatkowe - podatnicy, których obrót nie przekroczy w miesiącu kwoty 1,5 mln złotych, będą zwolnieni z podatku i nie będą obowiązani do składania deklaracji podatkowych. Natomiast podatnicy, których przychody przekroczą tę kwotę, będą opodatkowani tylko w zakresie nadwyżki przychodów ze sprzedaży detalicznej powyżej niej.

Zwolnieniu podlegać też będzie przychód aptek ze sprzedaży określonych w projekcie leków i wyrobów medycznych objętych refundacją ze środków publicznych.

4. Obowiązek podatkowy

Projekt ustanawia konkretny moment powstania obowiązku podatkowego. Powstaje on z chwilą wykonania pierwszej czynności opodatkowanej.

5. Procedura poboru podatku

Projekt wprowadza przejrzysty sposób poboru podatku od sprzedaży detalicznej. Sprzedawcy detaliczni niewchodzący w skład sieci handlowej będą obowiązani do obliczania i wpłacania, na rachunek urzędu skarbowego właściwego według miejsca położenia zakładu (sklepu), podatku do 25 dnia następnego miesiąca kalendarzowego, po którym powstał obowiązek podatkowy. W takim samym trybie podatnik będzie obowiązany składać we właściwym urzędzie skarbowym deklarację podatkową.

W przypadku sieci handlowych podatek będzie obliczany, pobierany i wpłacany przez franczyzodawców w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego podatek dotyczy. Sprzedawcy detaliczni wchodzący do sieci handlowej będą zaś obowiązani do przekazywania do 20 dnia każdego miesiąca kalendarzowego franczyzodawcy i właściwemu dla sieci sklepowej naczelnikowi urzędowi skarbowemu, informacji o wysokości podatku należnego od sprzedaży detalicznej zrealizowanej w poprzednim miesiącu przez danego sprzedawcę detalicznego.

Podmioty tworzące sieć handlową będą ponosiły solidarną odpowiedzialność za jej zobowiązania z tytułu podatku należnego za okres, w którym wchodziły do sieci handlowej. Jednakże sprzedawca detaliczny będący jedynie franczyzobiorcą ma ponosić odpowiedzialność tylko za zobowiązania podatkowe wynikające ze zrealizowanej przez siebie sprzedaży detalicznej. Projekt wprowadza także specyficzną formę regresu sprzedawcy detalicznego wobec franczyzodawcy za zapłacony podatek, za który ponosił solidarną odpowiedzialność. Będzie mógł bowiem potrącić równowartość wpłaconego podatku ze swojego długu wobec franczyzodawcy. Ponadto projekt przewiduje rozwiązania, dzięki którym franczyzobiorca będzie mógł na bieżąco kontrolować realizację obowiązku podatkowego przez franczyzodawcę, tak aby nie ponosić, ewentualnych, negatywnych dla niego konsekwencji solidarności ustawowej.

Ponadto przewidziany jest specjalny tryb poboru podatku od sprzedawców z siedzibą poza granicami RP. Poprzez nieznaczne zmodyfikowanie stron internetowych, za pomocą których dokonują oni sprzedaży, podatnicy uzyskają pełną informację co do ich zobowiązań podatkowych. Umożliwi im to odpowiednią alokację tego obciążenia.

W szczególnych przypadkach przewoźnik będzie zobowiązany pobrać od wysylajacego i wpłacić na rachunek urzędu skarbowego zryczałtowany podatek od sprzedaży detalicznej.

6. Skutki dla budżetu

Zgodnie z projektem ustawy, podatek od sprzedaży detalicznej ma stanowić dochód budżetu państwa. Podatek przychodowy (niezależny od kosztów) pozwala efektywnie opodatkować zyski danego podmiotu w kraju ich osiągnięcia.

Jak wskazuje raport GUSu[1] sprzedaż detaliczna w Polsce wypracowana przez przedsiębiorstwa handlowe wyniosła w 2014 roku 609103,4 milionów złotych. Nie jest jeszcze możliwe ustalenie wartości sprzedaży detalicznej w roku 2015, ale rynek spodziewa się wzrostu na poziomie 2,2 % w porównaniu z rokiem poprzednim[2], w związku z czym można przewidywać zamknięcie sprzedaży detalicznej wypracowanej przez przedsiębiorstwa handlowe w roku 2015 w obrębie sumy 622503,7 milionów złotych. Kwoty te jednak niewiele mówią, ponieważ nie zawierają w sobie informacji jaką jej część wypracowały sklepy wielkopowierzchniowe, pozostałe sklepy jak i tzw. punkty sprzedaży drobnodetalicznej (np. kioski, stragany). Pewną wskazówkę do uszczegółowienia tych danych może stanowić raport PWC[3] i przedstawione w nim poniższe wyliczenia:

	Grupa przychodów sieci sklepów (mld zł)[4]
Grupy powierzchni sprzedażowych (w m2)	<0,5	0,5-1	1-2	2-5	5+
+2500				12,7 (5,5%)	30,6 (13,3%)
1000-2500	9,6 (4,2%)	3,9 (1,7%)	3 (1,3%)	5,7 (2,5%)	15,9 (6,9%)
400-1000	17,9 (7,8%)	7,7 (3,4%)	4,6 (2%)	8,6 (3,8%)	32,9 (14,3%)
<400	46,2 (20,1%)	6,6 (2,9%)	8,9 (3,9%)	8,6 (3,8%)	6,5 (2,8%)

Jak widać z powyższych danych PWC wyliczył, że obroty na rynku niewyspecjalizowanego handlu detalicznego wyniosły około 230 miliardów w roku 2013. Jest to suma znacznie różniąca się od tej, którą podał GUS we wspomnianym już raporcie, a dotyczącej sprzedaży detalicznej wypracowanej przez przedsiębiorstwa handlowe w roku 2013 - 594 454,9 milinów złotych. Różnica ta wynika z tego, że GUS wziął pod uwagę przychód wypracowany zarówno przez wszystkie sklepy jak i punkty sprzedaży detalicznej, PWC zaś tylko takie podmioty, które mogłyby podlegać opodatkowaniu daniną od przychodów sklepów wielkopowierzchniowych.  Biorąc pod uwagę zaproponowane w projekcie ustawy zwolnienie podatkowe wynoszące 1,5 mln zł miesięcznie należy przyjąć, że przychód wypracowany przez każdorazowy punkty sprzedaży drobnodetalicznej nie przekroczy tej sumy. Podatkiem zostałyby za to objęte pozostałe sklepy / sieci sklepów wskazane w tabeli. Wynika z tego, że w 2013 roku opodatkowany zostałby wypracowany przychód w wysokości ok. 183,8 miliardów złotych. Uwzględniając wzrost sprzedaży w roku 2014 (2,6%) i przewidywany w roku 2015 (2,2%) opodatkowany proponowanym podatkiem przychód wyniósłby 192,7 miliarda złotych (w sumie tej mieści się również kwota zwolniona z opodatkowania na podstawie zwolnienia, o którym mowa w art. 12 projektu).

Projekt przewiduje dwie stawki podatku dla przychodów ze sprzedaży osiągniętych w dni powszednie i dwie stawki dla przychodów osiągniętych w soboty, niedziele i święta (wyższymi stawkami zostały objęte zakupy w weekendy i inne dni ustawowe wolne od pracy). Jak wskazują badanie zrobione przez SMG/KRC Millward Brown 16% konsumentów robi zakupy wyłącznie w weekendy, 17% preferuje bardziej zakupy robione w weekend niż w dni powszednie, dalsze 37% w równym stopniu wybiera weekend, co dni powszednie[5]. Badanie to wskazuje również, że w weekendy ruch w sklepach bywa o 20-40% większy niż w dni powszednie. Wynika ze tego, że 35%-40% wszystkich zakupów zrobiono w weekendy, co z punktu widzenia wpływów budżetowych uzasadnia obłożeniem przychodów z tego tytułu wyższymi stawkami.

Przedstawione powyżej wyliczenia nie obejmują przychodów ze sprzedaży detalicznej z tytułu sprzedaży paliw i samochodów. Oba te rynki to około 100 mld zł podstawy opodatkowania.

Uwzględniając powyższe dane i wyliczenia można przyjąć, że dochody budżetu z tytułu proponowanego podatku powinny wynieść nie mniej niż 2 mld zł w skali roku. Jednocześnie szeroki zakres opodatkowania pozwala na zastosowanie bardzo umiarkowanej stawki podstawowej tj. 0,7%.

7. Ekonomiczne skutki wprowadzenia podatku

Przesadzone wydają się być obawy jakoby wprowadzenie podatku miało spowodować znaczny wzrost cen. Duża rywalizacja pomiędzy sieciami handlowymi i ewentualne wzmocnienie konkurencji nie pozwoli przenieść kosztów daniny na konsumenta. W przypadku podniesienia stawek podatku od towarów i usług w roku 2012, nie zaobserwowano statystycznie istotnego impulsu inflacyjnego z tego tytułu.

Podobne czynniki ograniczą możliwość przenoszenia podatku „w tył” łańcucha dostaw. Należy przy tym zauważyć olbrzymią dysproporcję pomiędzy marżami sklepów wielkopowierzchniowych i pozostałych (często jest to relacja 2-4% do 16%, gdzie marża jest tym większa im mniejszy jest sklep)[6]. Stosowanie bardzo niskich marż pozwala na zwiększenie udziału w rynku, co może prowadzić do znacznego ograniczenia konkurencji, a tym samym stabilizującej ceny, rywalizacji o klienta. Nie wydaje się, aby w warunkach deflacji i nasilonej konkurencji ewentualny wzrost cen z powodu wprowadzenia daniny mieli silnie odczuć konsumenci.

Podatek może natomiast obniżyć ekonomiczną rentowność niektórych podatników. Jednakże zdaniem projektodawcy stosowane przez nich struktury organizacyjno-finansowe dysponują potencjałem umożliwiającym szybki powrót do stanu trwałej rentowności.

8. Skutki społeczne

Dochody z podatku służyć będą finansowaniu wydatków budżetowych wynikających z realizacji programu wsparcia rodzin „500+”, jako jedno ze źródeł tego finansowania. Z tego punktu widzenia należy skutki społeczne ocenić za pozytywne.

9. Skutki prawne

Projekt dotyczy przepisów prawa podatkowego. Wprowadza on zupełnie nowy rodzaj daniny publicznej.

Oprócz tego projekt dotyka przepisów prawa cywilnego. Umożliwia on bowiem odstąpienie przez franczyzobiorcę od umowy dotyczącej korzystania z marki handlowej w okresie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, bez względu na odmiennie brzmiące przepisy umowy. Rozwiązanie umowy w takim trybie nie mogłoby stanowić podstawy do dochodzenia od sprzedawcy detalicznego jakichkolwiek roszczeń z tytułu jej wcześniejszego zakończenia. Nie należy uznawać tego przepisu za rażąco naruszającego interesy franczyzodawcy - co prawda modyfikuje on istniejący stosunek prawny między stronami, ale w ścisłym i krótkim okresie czasu. Ponadto poszerza interes ochronny ekonomicznie słabszej strony stosunku franczyzy, co jest zgodne z ogólnymi przepisami prawa cywilnego. Należy zauważyć, że o ile wprowadzana danina nie będzie stanowiła istotnego obciążenia dla franczyzodawcy, to może w pewnych sytuacjach zmniejszyć opłacalność działalności korzystającego z marki handlowej sprzedawcy detalicznego. Warto jednak dodać w ustawie zastrzeżenie, że o ile franczyzobiorca nie jest zobowiązany do jakichkolwiek roszczeń z tytułu wcześniejszego zakończenia umowy, to ustawodawca ma tu na myśli jedynie roszczenia z tytułu kar umownych za odstąpienie od umowy. Natomiast sam zwrot przedmiotów wchodzących w tzw. „pakiet  franczyzowy” powinien nastąpić już na normalnych zasadach, nie uprzywilejowujących w żaden sposób sprzedawcy detalicznego.

10. Zgodność z prawem Unii Europejskiej

Rozwiązania zawarte w projekcie nie są sprzeczne z prawem Unii Europejskiej.

Przyjęty w projekcie model równego opodatkowania wszystkich sprzedawców detalicznych jest zgodny z prawem unijnym.

Ustawa nie zawiera przepisów technicznych wymagających notyfikacji w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr. 239, poz. 239, z pózn. zm.).

Projekt nie był przedstawiany do uzgodnienia właściwym organom i instytucjom Unii Europejskiej, w tym Europejskiemu Bankowi Centralnemu.

Sama proponowana danina nie podlega Dyrektywie 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, nie spełniając cech tego podatku.

[1] Główny Urząd Statystyczny „Rynek wewnętrzny 2014 r. Informacje i opracowania statystyczne”, Warszawa 2015, s.38-40

[2] Dane na podstawie artykułu http://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/sprzedaz-detaliczna-w-polsce-wedlug-gus,222,0,1981406.html. Dane również na podstawie danych podanych przez GUS.

[3] PWC „Rynek handlu detalicznego w Polsce. Potencjalne skutki wprowadzenia węgierskich rozwiązań regulacyjnych  dla polskich sieci handlowych”- https://www.pwc.pl/pl/publikacje/assets/raport_rynek_handlu_detalicznego_w_polsce.pdf

[4] Ibidem, s. 7 „Tabela: Szacowane przychody ze sprzedaży osiągane przez sieci handlowe i sklepy w poszczególnych segmentach (mld zł) oraz ich udział w całym sektorze (w nawiasie). Źródło: analiza PWC na podstawie danych GUS, sprawozdań finansowych sieci handlowych oraz informacji uzyskanych od przedstawicieli branży

[5] Badanie zrobione przez SMG/KRC Millward Brown na zlecenie Silesia City Center, 2013 r.

[6] Główny Urząd Statystyczny „Rynek wewnętrzny 2014 r. Informacje i opracowania statystyczne”, Warszawa 2015