Dyrektywa CSRD przyjęta przez Parlament Europejski 10 listopada zeszłego roku, weszła w życie 5 stycznia 2023 r. i jest jednym z fundamentów Europejskiego Zielonego Ładu oraz programu zrównoważonego finansowania. Jest też częścią szerszej polityki UE mającej na celu zobowiązanie przedsiębiorstw do przestrzegania praw człowieka i ograniczania negatywnego wpływu na środowisko oraz podnoszenia standardów ładu korporacyjnego. Informacje niefinansowe będą publikowane zgodnie z europejskimi standardami, jak również będą podlegać będą niezależnym audytom.

Kogo i kiedy obejmie nowa dyrektywa?

Krzysztof Szułdrzyński, Partner w PwC Polska wzraca uwagę, że przedsiębiorstwa potrzebują kompleksowych wytycznych i ram w zakresie zrównoważonego rozwoju, aby odpowiednio dostosować i zmienić swoje modele biznesowe do oczekiwań nakreślonych w programach unijnych - chociażby w Europejskim Zielonym Ładzie. - Wiemy już, że nie jest to łatwe, bo pojawia się silna pokusa “greenwashingu”, czyli delikatnie to nazywając niespójności między informacją z raportów ESG a rzeczywistością - podkreśla ekspert.

- Stąd podejmowana przez europosłów próba przekonania za pomocą regulacji tych opornych oraz wymuszenia wiarygodności i porównywalności informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju, publikowanych przez firmy. Jednym ze sposobów na poprawę transparentności w obszarze raportowania informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw jest wdrożenie dyrektywy o zrównoważonym raportowaniu korporacyjnym CSRD. Nowa dyrektywa zastępuje dotychczas obowiązującą dyrektywę o raportowaniu niefinansowym - dodaje Krzysztof Szułdrzyński.

Zauważa również, że celem nowej dyrektywy jest także zaangażowanie sektora prywatnego. Nowe zasady raportowania będą dotyczyły sprawozdań niefinansowych jednostek małych i średnich oraz dużych, których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym w Unii, ale również dużych firm prywatnych. 

Nowe oblicze raportowania

Dyrektywa CSRD rozszerza grupę firm, które mają obowiązek raportowania niefinansowego oraz jednolica standardy raportowania wprowadzając jeden obowiązkowy rodzaj standardu – Europejskie Standardy Zrównoważonego Raportowania (ESRS). Doprecyzowuje formę publikowania informacji zalecając obowiązkową odrębną sekcję w ramach sprawozdania z działalności. Określa też jednolity format prezentowanych danych, które docelowo mają być zdigitalizowane i otagowane – sprawozdanie z działalności powinno być przygotowane w formacie XHTML, a w nim odrębna sekcja na temat zrównoważonego rozwoju otagowana w formacie inline XBRL, co ułatwi maszynowy odczyt i analizę ujawnień.

- Dyrektywa wprowadza również obowiązek weryfikacji informacji niefinansowych przez biegłego rewidenta lub niezależnego dostawcę usług atestacyjnych. Dopóki Komisja nie przyjmie unijnego standardu atestacji, państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania krajowych standardów, procedur lub wymogów dotyczących atestacji - mówi Łukasz Głuch, Partner w PwC Polska.

- Nowa dyrektywa, a w ślad za nią europejskie standardy raportowania zmieniają sposób, a przede wszystkim zakres raportowania koncentrując je wokół tematów istotnych, czyli tych poprzez, które dana organizacja wywiera największy wpływ na środowisko czy kwestie społeczne. Z drugiej strony wymaga od firm określenia kluczowych ryzyk i szans, jakie mogą wynikać dla przedsiębiorstwa ze zmian klimatycznych czy kwestii społecznych - podkreśla.

I dodaje: - Dla tematów istotnych oraz kluczowych ryzyk należy oszacować również wymiar finansowy. Koncepcja ta określona jest mianem podwójnej istotności i jest unikalna na tle innych standardów raportowania niefinansowego obowiązujących aktualnie na świecie. Natomiast podobnie jak inne światowe standardy, zarówno na tematy istotne, jak i ryzyka należy patrzeć nie tylko przez pryzmat działalności własnej organizacji ale również z perspektywy łańcucha wartości. 

Standardy ESRS mogą stanowić mapę drogową dla firm, prowadząc organizację przez kolejne etapy, jakie należy przejść na drodze do zrównoważonego rozwoju. Obejmują łącznie 12 standardów, dwa z nich definiują zasady sprawozdawczości niefinansowej oraz nadrzędne wymagania dotyczące ujawniania informacji. Pozostałe dziesięć jest dedykowane poszczególnym obszarom E, S i G.

- W opracowaniu pozostają jeszcze standardy branżowe, w tym dla sektora handlu detalicznego i hurtowego, oraz uproszczone standardy dla małych i średnich firm. W ramach obowiązkowych ujawnień firmy będą musiały opisać między innymi model biznesowy i strategię, cele dotyczące kwestii zrównoważonego rozwoju, wdrożone polityki i procesy związane z ich realizacją, rolę i skład organów spółki w kwestii zrównoważonego rozwoju, procedury należytej staranności w zakresie ESG, proces identyfikacji obszarów istotnych oraz zarządzania ryzykiem, a przede wszystkim mierniki istotne dla wszystkich wymienionych punktów - komentuje Łukasz Głuch.

Znamy już projekt standardów ESRS, który 9 czerwca 2023 r. został przekazany do konsultacji. Przyjęcie finalnych wersji standardów planowane jest na sierpień 2023 r. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że termin ten ulegnie zmianie z uwagi na wydłużające się dyskusje, dotyczące niektórych zapisów.

Od kiedy będą obowiązywać nowe przepisy?

Do nowych zasad  raportowania zgodnego z wymaganiami CSRD firmy będą mogły przygotować się stopniowo. Będą one obowiązywać:  

• od 1 stycznia 2024 r. duże spółki giełdowe zatrudniające > 500 pracowników, podlegające dyrektywie NFRD -  termin publikacji sprawozdań w 2025 r.;
• od 1 stycznia 2025 r. duże spółki, które obecnie nie podlegają dyrektywie NFRD i spełniają 2 z 3 kryteriów: zatrudniają > 250 pracowników, i/lub posiadają 40 mln EUR obrotu i/lub 20 mln EUR sumy bilansowej - termin publikacji sprawozdań w 2026 r.;
• od 1 stycznia 2026 r. małe i średnie firmy notowane na giełdzie - termin publikacji sprawozdań w 2027 r. MŚP mogą odroczyć złożenie raportu do 2028 r.

Publikowane informacje będą podlegać niezależnym audytom. Na początek CSRD wprowadziło usługę atestacyjną dającą ograniczoną pewność. Pełny audyt może zostać wprowadzony na późniejszym etapie, kiedy Komisja przyjmie specjalne standardy w drodze aktów delegowanych (nie później niż 1 października 2028 r.).

- Tym samym, w niedalekiej przyszłości sprawozdawczość dotycząca zrównoważonego rozwoju będzie podlegała podobnym standardom co sprawozdawczość finansowa, a inwestorzy i inni interesariusze będą dysponowali porównywalnymi i wiarygodnymi danymi. Będzie to też z pewnością oznaczać coraz większe zaangażowanie działów finansów i kontrolingu w ten obszar raportowania - ocenia Agnieszka Janković-Żelazna, Starszy Menedżer w PwC Polska.

Jak można się przygotować?

Nowe standardy raportowania będą wymagały zakresu informacji, które do tej pory nie były przez spółki zbierane, co może wymagać wdrożenia nowych procesów w spółce. Pomimo, że dyrektywa zacznie obowiązywać pierwszą grupę spółek od 2024 roku, działania w tym zakresie warto zaplanować już teraz. 

Spółki, które już publikują raporty niefinansowe powinny zacząć od:

• Określenia różnic w zakresie obecnych ujawnień i tych, wymaganych przez ESRS.
• Przyjrzenia się procesowi wyboru tematów istotnych oraz analizy ryzyk i szans ESG.
• Spojrzenia z perspektywy własnej organizacji oraz łańcucha wartości szczególnie na obszary praw człowieka i wpływu na środowisko.

Dokonania oceny własnej gotowości oraz zakresu informacji i danych, jakie spółka będzie musiała docelowo pozyskać oraz zaplanowanie sposobu ich uzyskania.

Jeżeli spółka nie przygotowywała dotychczas raportu niefinansowego pierwsze kroki na drodze do zgodności z CSRD to:

• analiza gotowości regulacyjnej:
• opis dostępnych danych - patrząc przez pryzmat przyszłych ujawnień należy zmapować zakres informacji, jakie posiadamy, jakie możemy posiadać i te które będziemy musieli dopiero przygotować
• ocena kompletności wymaganych polityk (np. polityka klimatyczna
• ustrukturyzowanie procesu zbierania danych łącznie z odpowiednimi procedurami weryfikacji ich jakości, w miarę możliwości wsparte narzędziami technologicznymi;
• zaplanowanie procesu identyfikacji obszarów istotnych, ryzyk i szans ESG;
• obliczenie śladu węglowego w zakresie 1, 2 i 3, aby rozpocząć prace nad planem dekarbonizacji;
• określenie łańcucha wartości pod kątem branż i obszarów geograficznych, z jakich pochodzą dostawcy czy kluczowi odbiorcy.

Aby realizacja powyższych kroków była możliwa, potrzebne jest odpowiednie umocowanie tematu w organizacji oraz osoba lub zespół osób, które za ten proces wezmą odpowiedzialność. Zmiany nie powiodą się również bez zaangażowania działu finansów i kontrolingu. 

Jak wskazuje Agnieszka Janković-Żelazna, nie ma wątpliwości, że intencją regulatora i oczekiwaniem rynku jest to, aby jakość raportowanych przez spółki danych niefinansowych nie odbiegała od standardów, do których jesteśmy przyzwyczajeni jeśli chodzi o raportowanie finansowe. - Nie jest to też chwilowa moda, a trwała zmiana, która ma za zadanie wyeliminować zjawisko greenwashingu i pomóc interesariuszom w podejmowaniu świadomych decyzji, jeśli chodzi finansowanie, inwestowanie czy też współpracę z podmiotami, które deklarują prowadzenie swojej działalności w sposób zrównoważony. Nadchodzi więc realna zmiana - zapowiada Starszy Menedżer w PwC Polska.

- To też nie tylko nowe regulacje, ale też szansa na pokazanie przewagi konkurencyjnej. Rynek i klienci na pewno nagrodzą tych, którzy zadbają o jakość i autentyczność tych nowych danych - akcentuje.

Dyrektywa wymaga jeszcze wdrożenia do polskiej legislacji.

Zapisz się na newsletter PwC Retail Platform, aby na bieżąco dostawać najważniejsze analizy z sektora handlu detalicznego i dóbr konsumpcyjnych!