Jedną z naczelnych zasad polskiego systemu kaucyjnego jest to, że ma on działać w formule non-profit. Oznacza to, że nikt nie będzie czerpał z niego zysków. Producenci przekażą operatorom pieniądze, za które ci będą rozliczać się ze sklepami oraz między sobą. Sklepy dostaną środki za zbiórkę butelek, ale ich kosztem będzie konieczność ustawienia butelkomatu, który może zmniejszyć powierzchnię handlową lub zbiórka manualna, co może wiązać się z koniecznością dodatkowego zatrudnienia lub zakupu stosownych skanerów. Wreszcie producenci odzyskają butelki, co ma być ich zwrotem z inwestycji. W teorii producenci mają pieniądze, a sklepy butelki i następuje płynny przepływ. W teorii.
Dla sklepów problem pojawia się już na samym początku. Trzeba bowiem sfinansować kupno butelkomatu, jeśli detalista nie chce lub nie ma warunków do zbiórki ręcznej. Nawet w przypadku małych placówek to koszt rzędu kilkunastu-kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Operatorzy systemu kaucyjnego i producenci oferują oczywiście wsparcie w uzyskaniu leasingów czy pożyczek oraz najem długoterminowy, ale detalista musi ponieść koszt, jeżeli zależy mu na automatycznej zbiórce. Można też ewentualnie liczyć na wsparcie sieci franczyzowej. W przypadku zbiórki ręcznej konieczny będzie zakup skanera.
- Naszą rolą było na początku zebranie ofert i wynegocjowanie jak najlepszych warunków u konkretnych operatorów w zakresie handling fee i terminów odbioru. Później skupiliśmy się na zebraniu ofert od producentów maszyn, zarówno butelkomatów, jak i skanerów oraz drukarek do ręcznej zbiórki. Wszystko to trafia na bieżąco do naszej bazy szkoleń w Uniwersytecie Przedsiębiorczości oraz innymi kanałami do naszych franczyzobiorców - mówi Marian Zych, dyrektor generalny i wiceprezes sieci Livio, który w GK Specjał pilotuje wdrożenie systemu kaucyjnego.
System kaucyjny: dotacja od sieci franczyzowej
Dodaje również, że firma weszła już w etap zbierania zamówień od poszczególnych właścicieli sklepów na konkretne sprzęty, w zależności od formy zbiórki. Wtedy rozpoczną się negocjacje z dostawcami w zakresie ceny i dostaw oraz serwisu. Specjał ma od producentów oferty na dzierżawę i najem długoterminowy we współpracy ze wskazanymi leasingodawcami. Wszystkie zakupione urządzenia będą własnością sklepów i ich właścicieli, bo to oni podpiszą stosowne umowy na zakup. Poszczególne sieci franczyzowe należące do Specjału mogą jednak partycypować w kosztach.
- Mamy budżety na wsparcie tej inwestycji. Od lat przekazujemy pieniądze franczyzobiorcom na remodeling sklepów lub zakup sprzętu lub mebli. Podobnie będzie w przypadku zakupu maszyn. Poziom dofinansowania jest indywidualny i zależny od potrzeb sklepu, obrotu czy wypracowywanego retra - mówi Zych, dodając, że franczyzobiorca musi wtedy podpisać umowę wiążącą go z siecią na trzy lata, a w przypadku jej zerwania, zwrócić część kosztów.
Z kolei sieć Żabka, której sklepy ze względu na rozmiar w większości nie będą zmuszone przystąpić do systemu kaucyjnego jako odbierający opakowania, ale wielu franczyzobiorców z pewnością się na to zdecyduje w obawie o utratę konkurencyjności, przygotowała franczyzobiorcom ofertę we współpracy z zewnętrznymi partnerami.
- Dzięki temu know-how stworzyliśmy narzędzia, które udostępniamy franczyzobiorcom: półautomatyczne maszyny do zwrotu opakowań czy specjalne kosze do zbiórki ręcznej. Niezbędną wiedzę przekazujemy franczyzobiorcom również poprzez nasze kanały komunikacji m.in. zrealizowaliśmy webinary, szkolenia, prowadzimy także i bezpośrednie rozmowy kadry operacyjnej z franczyzobiorcami. Jednocześnie kontynuujemy komunikację do klientów, ucząc ich zasad nowego systemu i zachęcając do proekologicznej postawy – za zwrócone opakowania przyznajemy punkty lojalnościowe w naszej aplikacji, tzw. żappsy - mówi Joanna Kasowska, quality standards & climate protection director w Grupie Żabka. Nie wspomina jednak o tym, czy i jak Żabka zamierza partycypować w kosztach wdrażanych rozwiązań.
Ile powinni płacić operatorzy systemu kaucyjnego?
Dyrektor generalny i wiceprezes sieci Livio zwraca uwagę, że koszt zakupu automatu lub skanera będzie jednorazowy, skumulowany, ale to nie koniec, bo detaliści będą musieli już sami finansować mycie urządzenia, zakup odpowiednich środków chemicznych w tym celu, a także worków i plomb. Teoretycznie powinny im to rekompensować środki z handling fee od operatorów. I tu znów mowa o teorii.
Osią sporu między operatorami systemu kaucyjnego a sklepami jest wysokość wspomnianego handling fee. To opłata za to, że butelki będą przetrzymywane w sklepie i operator w stosownym momencie je odbierze. Informacje, jakie płyną chociażby od przedstawicieli Polskiej Izby Handlu, wskazują, że operatorzy oferują średnio 3-10 groszy za jedną zebraną butelkę ręcznie oraz 10-12 groszy za zbiórkę automatyczną, podczas gdy - jak wynika z wyliczeń Izby - uwzględniając wszystkie koszty, stawka powinna wynosić od 50 do 70 proc. więcej. Pojawia się więc obawa, że do systemu nie tylko będzie trzeba dołożyć na starcie, ale też później, przy każdej odebranej butelce.
Branża domaga się nawet nowelizacji ustawy, w której zapisano by mechanizmy uniemożliwiające oferowanie stawek poniżej pewnej wartości. Niedawno Polska Izba Handlu zaapelowała do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o to, aby w wydawanych operatorom zezwoleniach znalazły się konkretne zapisy, że to oni pokryją całość zbiórki, a także, aby resort wydał interpretację, która umożliwi sklepom odmowę zawarcia umowy z operatorem, jeśli stawka będzie zbyt niska. Domagała się też odebrania koncesji tym, którzy w swoich umowach nie gwarantują pełnego pokrycia kosztów.
Na razie, ustawa jest jednak napisana w taki sposób, że daje dużą swobodę operatorom w kwestii rozliczania się ze sklepami oraz między sobą. Ustawodawca nie chciał ingerować w wewnętrzne kwestie między firmami, chociaż branża handlowa, ale też producenci domagali się tego także wcześniej w kontekście innych zapisów ustawy. Chodziło m.in. o kwestie własności butelki po odebraniu jej ze sklepu oraz gwarancji wypłaty sklepom stosownej opłaty.
Zaczął się więc wyścig z czasem i kosztami, bo formalny start przewidziano na 1 października br. I znów to tylko teoria, bo w rzeczywistości system ruszy wtedy, gdy producenci zaczną wypuszczać na rynek opakowania oznaczone kodem systemu kaucyjnego.
Zarobić na systemie kaucyjnym się nie da, chyba że dany sklep stanie się wyjątkowo popularną miejscówką do zwracania butelek, a przy okazji klienci zaczną robić tam więcej zakupów. Trudno jednak odnieść wrażenie, że będzie to szersze zjawisko.
