Niemal każdy sklep spożywczy w Polsce będzie zaangażowany w system kaucyjny, a co za tym idzie, będzie współpracował z tym lub innym operatorem. Błędne może być przekonanie niektórych detalistów, że sprawa ich nie dotyczy, bo mają sklep, który jest zbyt mały, aby z mocy ustawy wejść do grona tych, którzy muszą przyjmować butelki.
Każdy bowiem, kto będzie sprzedawał napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym (butelki PET do 3l, butelki szklane do 1,5l oraz puszki metalowe do 1l), będzie musiał doliczać do nich stosowną kaucję, a później przekazywać ją operatorom, czy też jak zapisano w ustawie - podmiotom reprezentującym.
Wyjątkiem są ci, którzy opakowań kaucyjnych nie sprzedają, a coraz głośniej taki krok sygnalizują drogerie. Rossmann już zapowiedział, że butelki podlegające zbiórce zostaną z ich sklepów wycofane. Napoje być może wrócą, ale w alternatywnych opakowaniach, np. szklanych jednorazowego użytku.
Przygotowania operatorów do startu systemu kaucyjnego
Zwrotka, PolKa, OK Operator Kaucyjny, Eko-operator, Reselekt, Kaucja.pl i Polski System Kaucyjny - to siódemka, która dostała stosowne pozwolenia od Ministerstwa Klimatu i Środowiska na prowadzenie systemu kaucyjnego. Polska, w przeciwieństwie np. do Słowacji, zdecydowała się na model wielu operatorów, co ma zapewnić konkurencję i obniżyć koszty funkcjonowania systemu.
Podmioty reprezentujące to kluczowe elementy całej układanki. To one będą dbały o odbiór opakowań ze sklepów, organizację całej logistyki i przewozu, dostawy do zwrotne do producentów, ale przede wszystkim o wzajemne rozliczanie się w ramach systemu. Polski ustawodawca pozostawił w tej kwestii operatorom sporo swobody - sami muszą się porozumieć, w jaki sposób będą przekazywać sobie opakowania klientów, których reprezentują (sklepy przyjmą wszystko i nie będą segregować butelek na poszczególnych producentów lub reprezentujących ich operatorów). To w dużej mierze od nich będzie też zależało to, w jaki sposób będzie prowadzona zbiórka w sklepach i ile małych podmiotów przyłączy się do systemu.
- Zdajemy sobie sprawę z braków w wiedzy po stronie jednostek handlowych oraz z podstawowych dylematów, takich jak wybór odpowiedniego urządzenia RVM (ang. reverse vending machine - automat do zwrotu butelek) w przypadku zbiórki automatycznej czy decyzja o jego zakupie w ogóle. Zachęcamy sklepy do takiego rozwiązania, ponieważ jest ono łatwiejsze, wygodniejsze i przede wszystkim bezpieczniejsze - mówi Dariusz Dworzecki, dyrektor ds. rozwoju i sieci zbiórki w Kaucja.pl.
Jego zdaniem większość sklepów, podobnie jak w innych krajach europejskich, prawdopodobnie rozpocznie od zbiórki manualnej, by zobaczyć, jak system działa w praktyce, a dopiero potem rozważy zakup urządzenia RVM.
- Dzięki partnerstwu z czołowymi producentami urządzeń zapewniamy dostęp do urządzeń dopasowanych do formatu sklepu wraz z pełnym wsparciem technicznym i serwisowym. Oferujemy także pełne wsparcie w przypadku zbiórki ręcznej - zapewnia.
Dodaje przy tym, że w przypadku większych jednostek handlu Kaucja.pl zbudowała bezpośrednią integrację pomiędzy systemem jednostki handlu a systemem firmy. Te rozwiązania są obecnie wdrażane wspólnie z sieciami.
- Dla mniejszych partnerów we współpracy z firmą COMP SA przygotowaliśmy integrację umożliwiające płynną komunikację pomiędzy urządzeniami RVM a systemem Kaucja.pl, a także z wiodącymi na rynku systemami logistycznymi, rozliczeniowymi i POS używanymi przez sklepy. Integracje te bazują na otwartych standardach REST API, a ich specyfikacja została opracowana z uwzględnieniem wymagań wiodących producentów i operatorów urządzeń - wyjaśnia Dworzecki i dodaje, że trwają testy tego rozwiązania pod kątem stabilności i zgodności danych. - Centralny system IT jest w końcowej fazie wdrożenia, a jego wersja produkcyjna zostanie udostępniona we wrześniu 2025 - mówi Dworzecki.
Kim jest operator kaucyjny założony przez największe browary?
Swoje rozwiązania przygotował też PSK Polski System Kaucyjny. To operator założony przez największych producentów piwa w Polsce, ale zbierał będzie wszystkie frakcje objęte systemem i współpracował nie tylko z producentami złocistego trunku.
- Wdrożenie systemu kaucyjnego nie musi być skomplikowane ani kosztowne. Kluczowe są dobrze zaprojektowane narzędzia IT, dlatego w PSK oferujemy gotowe rozwiązania dla każdego typu sklepu: od bezpłatnej aplikacji mobilnej, przez integrację z systemami kasowymi, po pełne połączenie z recyklomatami. Dzięki temu handel – niezależnie od skali i zaplecza – może spokojnie i skutecznie przygotować się do startu systemu - uważa Jakub Ogórek, prezes zarządu PSK.
Ma nadzieję, że jego firma będzie operatorem pierwszego wyboru, który ułatwi funkcjonowanie sklepów mierzących się z nową rzeczywistością.
- Budując system kaucyjny PSK od początku kierowaliśmy się ideą, by handel miał jak najprostsze warunki uczestnictwa. Nasze zezwolenie obejmuje wszystkie trzy frakcje i taki rodzaj zbiórki modelowo dąży do minimalizacji kosztów całego systemu. Wierzymy, że operator powinien być kompletny – tak aby sklep, przystępując do systemu we wszystkich frakcjach, mógł w jednym miejscu załatwić odbiór wszystkich rodzajów opakowań, rozliczenia i kwestie operacyjne - podkreśla.
Zaznacza jednocześnie, że PSK promuje zbiórkę w podziale na frakcje tak, aby już na początku procesu opakowania zostały posortowane. Wymaga to jednak inwestycji w butelkomat, ale PSK deklaruje, że za ten rodzaj zbiórki będzie płacić więcej. Nie jest jednak tajemnicą, że handel domaga się wyższych opłat handling fee od tego, co proponują obecnie operatorzy (6-8 gr). Stąd przedłużające się rozmowy na nieco ponad miesiąc przed wejściem w życie nowego prawa.
- Prowadzimy zaawansowane rozmowy z kluczowymi sieciami, a równolegle intensywnie i systematycznie docieramy do mniejszych placówek. Budujemy z nimi relacje, prowadzimy działania edukacyjne oraz nierzadko bardzo szczegółowe konsultacje, tak aby wdrożenie przebiegało płynnie – z pełnym wsparciem operacyjnym, logistycznym i rozliczeniowym. Inwestujemy w to bardzo duże środki i zasoby - zaznacza prezes Ogórek.
Logistyka systemu kaucyjnego
Kluczem w efektywnym działaniu systemu kaucyjnego będzie płynny przepływ opakowań i kaucji. Co to oznacza? Operatorzy będą musieli w taki sposób ułożyć siatkę logistyczną, żeby jak najszybciej i w jak największych ilościach odbierać opakowania ze sklepów, a jednocześnie szybko i sprawnie pobierać i przekazywać pieniądze od wprowadzających.
Tylko jak to zrobić, bazując jedynie na szacunkach, ile butelek może być zwracanych w danym sklepie? Na początku z pewnością nie będzie to proste, operatorzy będą korzystać z logistyki zwrotnej producentów, ale na odpowiedni poziom efektywności systemu trzeba będzie poczekać - nawet dwa lata.
Właśnie ten obszar - serwisu, usług dodatkowych i wsparcia to pole, na którym operatorzy powinni teoretycznie ze sobą rywalizować. Niektórzy mają konkretne propozycje dla najmniejszych detalistów.
- Naszym priorytetem jest, żeby do systemu mógł dołączyć każdy sklep – zarówno duża sieć, jak i mały punkt osiedlowy. Nie stawiamy więc wygórowanych warunków dotyczących wolumenu zbiórki, a co więcej: zachęcamy do współpracy także sklepy poniżej 200 mkw., które formalnie nie mają takiego obowiązku - mówi Magdalena Markiewicz, prezes operatora PolKa Polska Kaucja.
Wyjaśnia, że to dla nich firma przygotowała rozwiązania dopasowane do skali działania, np. zbiórkę ręczną ze skanerem.
- Dzięki bardzo niskiemu minimum logistycznemu – odbieramy już od czterech zapełnionych worków i robimy to w 24 godziny – nawet najmniejsze punkty nie są obciążone magazynowo. Warunki współpracy są proste: podpisanie umowy, odpowiednie przechowywanie zebranych opakowań, zabezpieczanie ich plombami i integracja z naszym systemem raportowania, co pomaga w sprawnym wypełnieniu obowiązków ustawowych - tłumaczy Magdalena Markiewicz
Podkreśla, że jej firma skupia się na tym, żeby w Polsce nie było tzw. „białych plam” na mapie – miejsc, gdzie klient nie ma gdzie oddać opakowania. Dlatego operatorowi zależy na współpracy z małymi detalistami w całym kraju, również na wsiach, i tworzenie tak gęstej sieci punktów zbiórki, jak to tylko możliwe.
- Rozpoczęliśmy działania bardzo wcześnie, organizując pilotaże z producentami i sieciami handlowymi. Od początku współpracujemy m.in. z Muszynianką, Piwniczanką, Netto i innymi znanymi firmami, testując rozwiązania w praktyce, jeszcze zanim system ruszy na pełną skalę. Takie doświadczenie pozwoliło nam dopracować procedury, technologie i logistykę, tak by od października każdy mógł spokojnie skoncentrować się na codziennych obowiązkach, a system działał w tle, możliwie bez zakłóceń - mówi Markiewicz.
Zaznacza, że duży nacisk kładziony jest też na transparentność i jakość danych. Powstają więc kolejne centra liczenia opakowań, które mają zapewnić dobrą ewidencję, a co za tym idzie właściwie rozliczenia.
Samą współpracę z PolKą można nawiązać bez wychodzenia ze… sklepu. Cały proces zawarcia umowy oraz wdrożenia odbywa się w panelu klienta – dokumenty są dostępne online i nie wymagają od właściciela placówki nawet posiadania własnego podpisu kwalifikowanego. Platforma IT jest zintegrowana z większością popularnych systemów kasowych.
Inwestycja w butelkomat i co dalej?
Nie tylko operatorzy na każdym kroku powtarzają, że chcą jak najmocniej ulżyć detalistom i zaproponować miękkie wejście w system kaucyjny. Innym elementem układanki są dostawcy butelkomatów, którzy przekonują, że inwestycja w urządzenie to nie tylko zakup samego urządzenia.
- Każdy klient otrzymuje pełne wsparcie w procesie wdrożenia, serwis techniczny oraz opiekę posprzedażową. Zapewniamy szybkie dostawy urządzeń dzięki dobrze zaplanowanej logistyce. Na Śląsku produkujemy elementy maszyn i posiadamy centrum dystrybucyjne, które zapewnia pełną dostępność i sprawną realizację zamówień - wymienia Agnieszka Pokładek, dyrektorka sprzedaży w TOMRA Collection Polska, która dodaje, że wsparcie firmy obejmuje instalację i uruchomienie urządzenia, bieżącą konserwację oraz szybką reakcję serwisu w przypadku potrzeby interwencji.
- TOMRA posiada również systemy cyfrowe i narzędzia do monitorowania pracy recyklomatów, które pozwalają na bieżąco śledzić pracę maszyny i sprawniej planować jej obsługę, dzięki temu detalista może liczyć na wdrożenie całego ekosystemu usług “okołomaszynowych” - zaznacza.
Firma jest obecnie w intensywnej fazie instalacji butelkomatów zarówno w sieciach handlowych, jak i mniejszych sklepach. W części lokalizacji prowadzone są testy z urządzeniami TOMRY.
- Rynek polski ma swoje wyjątkowe potrzeby – obserwujemy wyraźne zainteresowanie recyklomatami wolnostojącymi i zewnętrznymi, które dają detalistom elastyczność w wyborze lokalizacji - mówi Pokładek, co tylko potwierdza przypuszczenia, że wielu detalistów zwyczajnie nie będzie miało miejsca na ustawienie maszyny wewnątrz sklepu i zainstaluje je np. na parkingu.
Przedstawicielka TOMRY podkreśla jednak, że firma nie będzie na siłę proponować wszystkim sklepom automatów, bo w niektórych placówkach lepiej sprawdzi się zbiórka manualna i firma nie zamierza zakłamywać rzeczywistości. Dodaje jednocześnie, że zwrotomat można zainstalować w każdym momencie i co ważne - powiększyć go.
- Nasza oferta obejmuje elastyczne rozwiązania, gotowe do rozbudowy wtedy, kiedy sklep zdecyduje się na przyjmowanie większych ilości lub innych materiałów niż te, które zakładał na samym początku. Dlatego jesteśmy przygotowani do współpracy z detalistą o każdym formacie i wielkości - zapewnia.
