30 proc. produktów spożywczych ulega zniszczeniu lub marnuje się zanim trafi do konsumenta [ANALIZA DELOITTE]

Światowy Dzień Żywności, obchodzony 16 października jest okazją do przyjrzenia się przyszłości systemu żywnościowego, który czekają nieuchronne zmiany. Z raportu „A shock to the food system. Lessons learned from the COVID-19 pandemic” firmy doradczej Deloitte wynika, że świat stoi w obliczu potężnego kryzysu, który pogłębia brak równego dostępu do zdrowej i wartościowej żywności. Zdaniem ekspertów, rozwiązaniem problemu powinna być globalna współpraca.

Współczesny system żywnościowy obejmuje wszystkie procesy związane z efektywnym dostarczaniem ludziom żywności, w tym uprawę, zbiory, przetwarzanie, pakowanie, transport, a także utylizację żywności i opakowań. Jednocześnie jego zadaniem jest dbanie o zapewnienie równowagi pomiędzy podażą a popytem. Państwa dążą do tego, by wytwarzać i dostarczać tyle produktów, ile konsumenci potrzebują w danym czasie. W rezultacie największe sklepy utrzymują zapasy produktów spożywczych pozwalające zaspokoić zapotrzebowanie konsumentów w okresie czterech do sześciu tygodni. Jeszcze dwie dekady wcześniej zapasy sklepowe mogły posłużyć klientom nawet przez sześć miesięcy. Ta zmiana nie oznacza jednak braku strat żywności. Na świecie nadal prawie jedna trzecia produktów przeznaczonych do spożycia ulega zniszczeniu lub marnuje się.
- Model, który funkcjonuje obecnie ma wiele zalet, jeśli chodzi o zaopatrzenie. Kryzys pokazał nam jednak, że wadą systemu żywnościowego są długie i skomplikowane łańcuchy dostaw. Szczególnie w czasie pierwszych miesięcy pandemii obserwowaliśmy gwałtowny wzrost popytu na konkretne produkty i tym samym cały system musiał walczyć z ich deficytem – mówi Julia Patorska, Partner Associate, lider zespołu ds. analiz ekonomicznych, Deloitte.

Na regularność dostaw wpływ miały braki siły roboczej w procesach produkcyjnych i przetwórczych. Wielu pracowników nie mogło wykonywać swoich obowiązków z powodu ograniczeń nałożonych ze względu na ryzyko zakażenia koronawirusem. Odczuli to rolnicy, którzy w czasie zbiorów korzystają ze wsparcia pracowników sezonowych. We Francji i Niemczech brakowało ponad 200 tys., a w Hiszpanii 150 tys. osób do pracy. Podobna sytuacja miała miejsce w obszarze przetwórstwa. W Stanach Zjednoczonych i Brazylii z tego powodu zamknięte zostały zakłady mięsne. W wyniku globalnego lockdownu ucierpiał także transgraniczny przepływ towarów.

Po wprowadzeniu zasad dystansu społecznego na całym świecie zaobserwować można zwiększenie się poziomu wydatków konsumenckich na żywność i artykuły gospodarstwa domowego.

- Rośnie liczba zachorowań, a rządy na całym świecie wprowadzają kolejne obostrzenia dotyczące nie tylko kontaktów międzyludzkich, ale też funkcjonowania punktów usługowych. Konsekwencje finansowe drugiej fali pandemii mogą być jeszcze poważniejsze, a wydatki na żywność mogą zwiększyć się po raz pierwszy od dziesięcioleci – mówi Michał Tokarski, Partner, Lider sektora dóbr konsumenckich w Polsce, Deloitte.

Za przykład ekspert podaje doświadczenie z ostatniego okresu wielkiego kryzysu w Stanach Zjednoczonych. W latach 2006-2010 wydatki Amerykanów na jedzenie poza domem były o 18 proc. niższe niż wcześniej. Wróciły do poziomu z 2005 roku dopiero w roku 2016. Można więc założyć, że konsumenci jeszcze przez długi czas nie wrócą do dużych spotkań w restauracjach. Straci na tym branża gastronomiczna, a z pewnością stale zyskiwać będzie e-commerce, szczególnie sklepy oferujące dostawę produktów do domu.

Potrzebę zmiany nawyków żywieniowych, ograniczenia marnotrawstwa oraz sposobu dystrybucji żywności dostrzegło również m.st. Warszawa. Dlatego też Deloitte wspólnie z Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy opracowuje kierunki rozwoju systemu żywnościowego w polityce żywnościowej m.st. Warszawy do 2030 r. Polityka może być pierwszym tego typu dokumentem w Polsce poruszającym tematykę rozwoju zrównoważonego systemu żywnościowego miasta, a także edukacji i budowania świadomości na temat zdrowego odżywiania. Zainicjowanie opracowania polityki łączy się z podpisanym przez Prezydenta m.st. Warszawy w październiku 2015 r. Paktem o Żywnościowej Polityce Miejskiej z Mediolanu i może stanowić istotny wkład w zapobieganie marnowaniu żywności w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego.

System, który nabierał swojego aktualnego kształtu przez kilka ostatnich dziesięcioleci, w ciągu kilku zaledwie tygodni znalazł się pod niespotykaną dotąd presją, zmuszony do błyskawicznego dostosowania się do nowych warunków. Zmiany wywołane kryzysem są głębokie, a ich następstwa poważne zarówno dla konsumentów, rządzących, jak i przedsiębiorstw. Czy system wróci do swojego kształtu sprzed pandemii? Czy zmiany te będą miały charakter strukturalny i trwały? Czy przyspieszą rozwój ważnych trendów, o których mówi się od kilku lat?

Najbliższe miesiące będą kluczowe dla ustalenia planu działania, który pozwoli branży nie tylko wrócić do formy, ale również rozwijać się w perspektywie długoterminowej. Chociaż każda próba dokonania oceny tego, co czeka system w przyszłości jest nieuchronnie obarczona ryzykiem, z pomocą analizy scenariuszowej możemy przewidzieć niektóre ewentualności i przygotować się na różne opcje. W raporcie „A shock to the food system. Lessons learned from the COVID-19 pandemic” eksperci Deloitte przedstawili cztery globalne scenariusze dla systemu żywnościowego, a już 28 października wspólnie z firmą EIT Food przedstawią szczegółową analizę wpływu COVID-19 na sektor spożywczy w Europie Środkowej i Wschodniej.

- Dla firm z sektora te scenariusze powinny stanowić punkt wyjścia do przetestowania obecnie realizowanych strategii oraz wypracowania planów działania, które najlepiej zabezpieczą ich biznes przed niepewną przyszłością, a także pozwolą najlepiej wykorzystać pojawiające się nowe możliwości. Pamiętając o tym, że jeszcze silniejsze będą trendy związane ze wzrostem świadomości na temat powiązań pomiędzy jedzeniem a zdrowiem, a także o trwałym zwrocie konsumentów w kierunku zakupów produktów spożywczych online – dodaje Peter Szewczyk, ekspert w zespole ds. analiz ekonomicznych, Deloitte.